Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 13/10/2021 tarihli 31627 sayılı Resmi Gazete’de “Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik“ yayınlanmıştır. Yönetmelik 1/7/2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yönetmelikle binaların yıkım faaliyetlerinin çevre ve insan sağlığı ile güvenliğine zarar vermeyecek şekilde gerçekleştirilmesine ilişkin usul ve esaslar belirtilmiştir. Yönetmeliğin bazı önemli madde ve fıkralarını değerlendirdik.
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, binaların yıkım faaliyetlerinin çevre ve insan sağlığı ile güvenliğine zarar vermeyecek şekilde gerçekleştirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Yıkım Planı, Yıkım Ruhsatı ve Yıkım Faaliyeti
Yönetmeliğin üçüncü bölümünde “Yıkım Planı, Yıkım Ruhsatı ve Yıkım Faaliyeti “ ile ilgili hususlar yer almaktadır. Bu bölümde yıkım planının ve eklerinin neleri içermesi gerektiğine, yıkım ruhsatının nasıl alınacağına ve yıkımın nasıl yapılması gerektiği açıklanmıştır.
MADDE 6 – (1) Yıkım planı, müteahhit tarafından müellife yaptırılır. Müellif şartlarına haiz olması halinde müteahhit de yıkım planını hazırlayabilir.
(2) Yıkımdan önce hangi yıkım yönteminin kullanılacağı, yapıda ve yapı çevresinde etkilenebilecek diğer yapı, altyapı, tesisat, trafik ve insanların hangi tedbirlerle güvenliklerinin sağlanacağı, yapının malzeme ve varsa hasar özellikleri ile taşıyıcı sistemi, taşıma gücü imkânları ile tüm risk unsurları incelenip tespit edilerek TS 13633 Yapıların Tam ve Kısmi Yıkımı İçin Uygulama Kuralları Standardına uygun şekilde müellif tarafından Ek-2’ye göre yıkım planı hazırlanır. Çevre yönetimi hizmeti yeterlilik belgesini haiz çevre görevlisi/çevre mühendisi tarafından Ek-3’te yer alan formata uygun olarak hazırlanan atık yönetim planı ve toz emisyonunun kontrolü için alınması gereken önlemler ile bu Yönetmeliğin 17 nci maddesinde belirtilen uzmanlığa sahip kişilerce düzenlenecek patlatma ile yapılacak yıkım faaliyetlerine ilişkin akustik rapor, yıkım planına eklenir. Patlatmalı yıkımlarda yıkım planına ayrıca; inşaat, maden, çevre, jeoloji ve jeofizik mühendislerinden patlatma teknik ve uygulamalarına ilişkin yüksek lisans veya üniversitelerin sertifika programına haiz olanlarca hazırlanacak patlatma yöntemini/planını içeren rapor da eklenir. Patlatmalı yıkım işlerine bu personel de refakat eder.
Çevresel Riskler ve Çevre Yönetimi
Yönetmeliğin beşinci bölümünde “Çevresel Riskler ve Çevre Yönetimi“ ile ilgili hususlar yer almaktadır. Bu hususlar; seçici yıkım ile yıkıntı atıklarının yüksek oranda geri dönüştürülmesini ve yıkım öncesinde varsa asbest ve diğer tehlikeli atıkların tespit ve bertarafını müteahhitlerin yükümlülüğüne sokmaktadır.
MADDE 14 – (1) Müteahhit, yıkım faaliyetleri sırasında ve sonucunda ortaya çıkacak her türlü atığın;
- a) Geri kazanılabilir malzemeden başlamak üzere, kaynağında uygun proseslerle ayrılması ve geçici biriktirilmesini sağlamakla,
- b) İlgili mevzuat uyarınca öncelikle yeniden kullanımı, mümkün olmaması durumunda geri kazanımını sağlamakla,
- c) Çevre ve insan sağlığına yönelik olumsuz etkilerini en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlamakla,
ç) Taşınması ve biriktirilmesi aşamalarında gerekli izinleri ve onayları almakla,
- d) Çevre lisanslı geri kazanım ve/veya bertaraf tesislerine gönderilerek yönetimini sağlamakla,
yükümlüdür.
(2) Yıkım faaliyeti sonucu oluşacak atıkların, geçici bir süre için olsa dahi dere, ırmak, nehir ve benzeri akarsu yataklarını doldurmasına veya bunların yönünü değiştirmesine yol açacak şekilde biriktirilmesi yapılamaz.
MADDE 15 – (1) Yıkıntı atıklarının yüksek oranda geri dönüşümünü sağlamak amacıyla, yıkım öncesinde varsa tehlikeli atıkların ayıklanarak ayrılmasını, diğer malzemelerin tekrar yeniden kullanılabilmesini ve yıkıntı atıklarının kaynağında ayrılarak geri dönüşümünü temin etmek üzere, kontrollü ve aşamalı olarak Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre seçici yıkım uygulanır.
(2) Seçici yıkım, asbest ve diğer tehlikeli atıkların; kapı ve pencerelerin, lavabo, küvet gibi sıhhi tesisat gereçleri ve benzeri malzemenin, türlerine göre metal esaslı tüm malzemelerin, ahşap esaslı malzemenin, alçı esaslı malzemenin kiremit, taşıyıcı olmayan duvar (tuğla, gazbeton, beton gibi) malzemesinin, cam malzemenin, polivinilklorür/poliüretan malzemelerin, camyünü, taşyünü, genleştirilmiş polistiren, ekstrüde polistiren, poliüretan gibi ısı yalıtım malzemeleri ile sökümü mümkün olan su yalıtımı için kullanılan malzemelerin, tüm doğal taş kaplamaların ayrılması, parsel içi yol veya diğer alanlarda asfalt, beton ve parke kaplama tabakaları altında yer alan kırılmış ve/veya elenmiş granüler malzemelerin ayrılması; bitüm ve türevi malzeme ile kaplı alanlarda bitüm ve türevi tabakaların kazınması veya ayrılması aşamalarını kapsar.
(3) Seçici yıkım ile yeniden kullanılabilecek malzemeler ayrılır, atık oluşumu önlenir. Yıkım faaliyeti sırasında atıklar ayrılarak ayrı biriktirilir; ayrı biriktirilen atıklar birbirleriyle karıştırılmadan toplanır, toplanan atıkların geri kazanımı sağlanır, geri kazanımı mümkün olmayan atıkların ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda bertaraf edilmesi sağlanır. Atıklar 10/9/2014 tarihli ve 29115 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında lisans belgesi bulunan geri kazanım ve/veya bertaraf tesisine gönderilir.
Yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle birlikte Asbest Envanter Raporu hazırlanması sırasında katı numune alma ve analiz işlemleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş laboratuvarlar tarafından yapılabilecektir.
MADDE 16 – (1) Yıkıma başlanılmadan önce asbestli imalatın var olup olmadığı, varsa asbest içeren imalatlar için asbestin türünü, miktarını ve yerini belirlemeye yönelik envanter çalışması yapılması zorunludur. Envanter çalışması sırasında katı numune alma ve analiz işlemleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından katı numunede asbest tür tayini parametresinden yetkilendirilmiş bir laboratuvar tarafından yapılır. Asbest ve diğer tehlikeli maddeleri içeren imalatlar, yıkım faaliyetinden önce belirlenerek sökülür, ayrı olarak toplanır ve Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre bertaraf edilir.
(2) Asbest söküm işlemleri, TS 13895 Asbest İçeren Malzemelerin Sökümü ve Asbest Bertaraf Yöntemleri Kılavuzuna uygun olarak yapılır.
(3) Yıkım ve söküm işlemleri sırasında, 25/1/2013 tarihli ve 28539 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğe uyulur.
Toz emisyonlarının kontrolü için alınması gereken önlemler çevre yönetim hizmeti yeterlik belgesine haiz çevre görevlisi veya çevre mühendisi tarafından belirlenir.
MADDE 18 – (1) Yıkım faaliyetleri sırasında oluşacak toz emisyonunun kontrolü için alınması gereken önlemler çevre yönetimi hizmeti yeterlik belgesini haiz çevre görevlisi veya çevre mühendisi tarafından belirlenir ve yıkım planına eklenir.
(2) Yıkım faaliyetlerinde oluşacak toz emisyonunun kontrolü ile ilgili TS 13633 standardına uygun olarak faaliyetler yürütülür.
(3) Toz emisyonunun kontrolü amacıyla TS 13883 Toz Bastırma Sistemleri-Mekanik Özellikleri Standardına uygun toz bastırma sistemlerinin kullanılması zorunludur.
Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik Ekleri
Ek-1: Form-1 Yıkım Ruhsatı Formu
Ek-2: Yıkım Planı Ve Eklerinin Hazırlanmasında Uyulacak Esaslar
Yönetmelik gereği hazırlanacak yıkım planlarında aşağıda yer alan hususlara yer verilmesi esastır.
1-Yıkılacak Yapıya Ait Bilgiler
(a) Yıkılacak yapının; krokisi, konumu, fotoğrafı ve uydu görüntüsü, kullanım amacı, toplam inşaat alanı ve bodrumlar dâhil toplam kat sayısı, çıkacak malzeme miktarı ve cinsi,
(b) Mimari ve/veya statik proje (Temin edilememesi halinde yapının rölevesi hazırlanır),
(c) Yıkıma konu yapının çevresinde bulunan ve yıkımdan etkilenebilecek yol, dayanma yapıları, altyapı tesisleri ve komşu yapılar gibi yakın çevre ile ilişkisini gösterir plan.
2-Yıkım Tekniği ve Etkileri
(a) Uygulanacak yıkım tekniğine ve yıkım sırasına ilişkin detaylı uygulama bilgileri,
(b) İş programı,
(c) Yıkımda görev alacak personel sayısı, niteliği ve görevlerine dair bilgi ve belgeler,
(ç) Yıkım faaliyetinde kullanılacak makine ve aparatlar ile operatörlere dair bilgi ve belgeler,
(d) Yıkım faaliyetinin; dayanma yapıları ve bitişik nizam yapılar üzerindeki etkisini ve olası riskleri gösterir değerlendirmeler,
(e) Taşıma, trafik, aydınlatma, haberleşme, saha güvenliği, iş sağlığı ve güvenliği ile acil müdahale tedbirleri,
(f) Yıkım faaliyeti sebebiyle; yıkım mahallî, çalışanlar ve üçüncü şahıslar bakımından oluşabilecek risklere karşı alınması gereken çevre koruma ve güvenlik tedbirleri.
3-Yıkım Planının Ekleri
a) Atık Yönetim Planı
Atık Yönetimi Yönetmeliği gereğince, yıkım faaliyeti süresince oluşacak atıklar, yıkıntı atığına ilişkin değerlendirme ve bu atıkların yönetimine dair bilgiler yer alır. Bunlar; seçici yıkım ile ayrılan malzeme çeşidi, miktarı ve yeniden kullanım faaliyetleri, atık türü, bileşenleri ve atık kodu, atık miktarı, atık oluşumunu önleme çalışmaları, alınan tedbirler, atıkların ayrı biriktirilmesi, atıkların taşınması, geçici depolanması, geri kazanıma gönderilen miktar ve atıkların işlendiği geri kazanım tesisinin özellik/nitelik bilgisi, geri kazanılamayacak olan atıkların miktarı ve bertaraf edileceği tesis bilgisi, yıkıma konu binadaki asbest gibi tehlikeli atıkların yetkili uzman tarafından hazırlanan envanter raporu ve seçici yıkımı da içeren söküm planıdır.
b) Toz Emisyonunun Kontrolü İçin Alınması Gereken Önlemler
Yıkım teknikleri dikkate alınarak toz emisyonu kaynakları ve oluşacak toz emisyonun yayılımını engelleyecek tedbirler.
c) Yıkım Faaliyetlerine İlişkin Akustik Rapor
Patlatma ile yapılacak yıkım faaliyetlerinde kullanılmak üzere Ek-3’te yer alan formata uygun olarak hazırlanmış rapor.
Ek-3: Patlatma İle Yapılacak Yıkım Faaliyetlerine İlişkin Akustik Rapor Formatı
Ek-4: Form – 2 Yıkım Planını Hazırlayan Müellifler Tarafından İlgili İdareye Verilecek Taahhütname
Form – 3 Yıkım İşlerinin Denetimini Üstlenen Fenni Mesuller Tarafından İlgili İdareye Verilecek Taahhütname
Form –4 Yıkım İşlerinde Görev Alan Şantiye Şefleri Tarafından İlgili İdareye Verilecek Taahhütname
Form –5 Yıkım İşleri Müteahhitlerine Ait Taahhütname
Bu yazımızda ‘Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik’ deki bazı önemli gördüğümüz ve bizim hizmet verebildiğimiz konulara değindik. Daha detaylı bilgi için yönetmeliği incelemenizi tavsiye ederiz.
Keleş Çevre Danışmanlık yönetmeliğin beşinci bölümünde yer alan “Çevresel Riskler ve Çevre Yönetimi“ ilgili hususlarda istenen yetkinliklerin hepsine sahiptir. Yıkım planı eklerinde bulunması gereken; Atık Yönetim Planı, Asbest Envanter Raporu, Toz Emisyonunun Kontrolü İçin Alınması Gereken Önlemler, Yıkım Faaliyetlerine İlişkin Akustik Rapor tarafımızdan hazırlanmaktadır.